یکی از راه های سازنده و راهگشا در روابط انسانی مدارا کردن است ، مدارا کردن از آن جهت امری مهم به شمار می آید ، که انسان با افراد گوناگونی در جامعه روبرو می شود که از اخلاق و شخصیت های متفاوتی برخوردار می باشند و ارتباط گرفتن با همه ی آنها با یک سبک و روش امکان پذیر نیست ، علاوه بر اینکه کنار آمدن با برخی از افرادی که اخلاق و روحیات پسندیده ای ندارند ، مشکل و دشوار می باشد و از این جهت فشار روانی بیشتری بر انسان وارد می شود
مدارا کردن در اینگونه موارد به انسان کمک می کند که بهتر با اینگونه افراد روبرو شده و بتواند اخلاق آنان را هضم و تحمّل نماید ، این افراد ممکن است اعضای خانواده یا همسایگان یا مردمی باشند که روزانه در محیط کار با آنان روبرو می شود لذا طیف وسیعی از افراد جامعه را شامل می گردد
مدارا کردن این امکان را برای انسان فراهم می کند که افراد بیشتری را جذب نموده و افراد کمتری را از خود دفع نماید و از این جهت تأثیر گذاری انسان بر مردم بیشتر خواهد شد و به موازات آن موفقیت های او در روابط بین فردی افزوده شود به خصوص کسانیکه از مسئولیت های اجتماعی مهمتری در جامعه برخوردارند نیازشان به مدارا کردن بیشتر نیز خواهد بود
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند :
پروردگارم به من فرمان داده که با مردم با مدارا رفتار کنم همانگونه که به انجام واجبات به من فرمان داده است (1)
از این سخن رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله چنین استفاده می شود که مدارا کردن با مردم مانند انجام واجبات امری مهم است و چاره ای جز رعایت آن نداریم و نمی شود در معاشرت با مردم آن را نادیده گرفت
لذا در روایتی از اهمیت و ضرورت مدارا کردن با مردم و در روابط اجتماعی سخن به میان آمده ؛ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند :
سه چیز است که اگر در (رفتار) کسی نباشد عملی از او به کمال نمی رسد : تقوایی که او را از نافرمانی خداوند باز دارد ، اخلاقی که با مردم مدارا کند ، بردباری که با آن نادانی جاهل را از خود دور کند (2)
به تعبیر دیگر می توان مدارا کردن را رفتاری عاقلانه دانست ، چون عقل به انسان می گوید : اگر بخواهی بهتر با مردم رفتار کنی و مشکلات تو در رابطه با مردم کمتر شود و آسیب کمتری از ناحیه ی مردم به تو وارد شود پس با آنان مدارا کن و از اخلاق ناپسند آنان کمتر رنجیده شو ، چون تو به این سادگی نمی توانی اخلاق و رفتار آنان را تغییر دهی پس بهتر است تا می توانی قدرت سازگاری خود را با آنها بیشتر نمایی
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند :
عاقل ترین مردم کسی است که بیشتر با آنان مدارا نماید (3)
-------------------------
1-قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَمَرَنِی رَبِّی بِمُدَارَاةِ النَّاسِ کَمَا أَمَرَنِی بِأَدَاءِ الْفَرَائِضِ (وسائل الشیعة ج : 12 ص : 20)
2- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثَلَاثٌ مَنْ لَمْ یَکُنَّ فِیهِ لَمْ یَتِمَّ لَهُ عَمَلٌ وَرَعٌ یَحْجُزُهُ عَنْ مَعَاصِی اللَّهِ وَ خُلُقٌ یُدَارِی بِهِ النَّاسَ وَ حِلْمٌ یَرُدُّ بِهِ جَهْلَ الْجَاهِلِ (الکافی ج 2 ص 116)
3- وَ أَعْقَلُ النَّاسِ أَشَدُّهُمْ مُدَارَاةً لِلنَّاس (من لایحضره الفقیه ج 4 ص 394)
