تاب آوری از نظر لغوی به معنای طاقت آوردن ، توانایی داشتن ، صبر نمودن ، تحمّل کردن و پایداری است (1) و مقصود از حوادث در اینجا ، اتفاقاتی است که تحمّل کردن آن برای انسان سخت و شکننده است و به تناسب افراد و شرایط و موقعیت هایی که در آن به سر می برند ، متفاوت خواهد بود
تاب آوری که از جنس صبر کردن است ، یک فضیلت اخلاقی نیز محسوب می شود و دارای ارزش اخلاقی و معنوی می باشد بگونه ای که خداوند در قرآن کریم به صبرکنندگان بشارت می دهد : « قطعا همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، زیان مالی و جانی، و کمبود میوه ها آزمایش میکنیم و بشارت ده به استقامت کنندگان! * آنها که هر گاه مصیبتی به آنها رسد میگویند: ما از آن خدا هستیم و به سوی او باز میگردیم! * اینها همانها هستند که الطاف و رحمت خدا شامل حالشان شده و آنها هستند هدایت یافتگان.»(2)
از آیات قرآن استفاده می شود که صبر اختصاص به شرایط سخت و تنگناهای زندگی دارد ، و اگر در برابر آنها صبر و استقامت نداشته باشیم ، علاوه بر سختی پیش آمده ، دشواری تحمّل کردن نیز بر آن افزوده شده و برای انسان بسیار شکننده خواهد بود و چه بسا انسان را از پای در آورده و حتی آسیب معنوی( ناسپاسی و کفر) نیز در پی داشته باشد . !
از آیات قرآن چنین برداشت می شود که صبر کردن و شکیبایی ورزیدن در سختی ها نیازمند زمینه های فکری ، معرفتی و اعتقادی است و تا آنها نباشد ، در عمل ، انسان توانایی استقامت در برابر دشواری ها را ندارد ، لذا در آیات فوق مشاهده می کنیم که انسان مؤمن با تکیه بر ایمان خود وقتی با حادثه ی شکننده ای روبرو می شود با دل و جان می گوید : « إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» و با گفتن این حقیقت تلاش می کند در برابر امتحان الهی شکیبا بوده و سر بلند از این آزمون بیرون آید تا مشمول لطف و رحمت الهی قرار گیرد
لذا می توان گفت باورهای مذهبی و اعتقادات دینی در تاب آوری و تقویت عزم و اراده و استقامت انسان در برابر سختی ها و دشواری ها مؤثر است و انسان بدون تکیه بر باورهای سازنده ی خود به آسانی نمی تواند در برابر مشکلات تاب بیاورد زیرا همانگونه که خداوند متعال فرموده است انسان موجود ضعیف و ناتوانی است : « وَخُلِقَ الْإِنْسَانُ ضَعِیفًا » (3) لذا در دعای هشتم صحیفه سجادیه می بینیم که امام سجاد علیه السلام از ضعف صبر به خداوند پناه می برند : «پروردگارا من از ضعف صبر به تو پناه می آورم» (4)
وبه خاطر همین توانایی محدود انسان است که خداوند تکالیف سخت و طاقت فرسایی برای انسان قرار نداده است ، امام سجاد علیه السلام در نیایش یکم صحیفه ی سجادیه می فرمایند :
« همانا، خداوند آنچه خارج از توان و طاقت ما بود از ما بر داشته و جز به اندازه توان، به ما تکلیف نفرموده و تنها به تکالیف سهل و آسان ما را موظف ساخته است و براى هیچ کس، حجت و عذرى باقى نگذاشته است » (5)
همانگونه که گفته شد انسان با تکیه بر اعتقاد و ایمان به خداوند ، می تواند اراده ی خود را در سختی ها و مشکلات بیفزاید و بهتر در برابر آنها تاب آورد ، لذا می بینیم اولیاء الهی در دشواری ها و تنگناهای زندگی از خداوند مدد می جویند در نیایش هفتم صحیفه ی سجادیه ، امام سجاد علیه السلام چنین از خدای خویش درخواست می کنند :
« پس اى پروردگار به خاطر آنچه به من رسیده بى تاب و توان شدهام، و بخاطر آنچه در زندگیم رخ داده پر از اندوه گشتهام و تو، به رفع گرفتاریهایم و رفع آنچه در آن در افتادهام توانایى، پس آن گرفتارى را از من دور کن، گرچه از جانب تو شایسته آن نیستم، اى صاحب عرش عظیم » (6)
---------------------
1-لغت نامه دهخدا
2-وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ * الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ * أُولَئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ (بقره/155-157)
3- (نساء/28)
4- اللَّهُمَّ إِنیِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ ......ضَعْفِ الصَّبْرِ
5- ترجمه صحیفه سجادیه(غرویان) نیایش یکم
6- ترجمه صحیفه سجادیه(غرویان) نیایش هفتم
