خداوند بزرگ که آفریننده ی تمام مخلوقات به ویژه آدمی است ، در رفتار خویش با بندگان روش مدارا را پیش گرفته و هدف از مدارای الهی با انسان ها فرصت دادن به آنها برای بازگشت از خطاها و تغییر رفتار از سوی آنها می باشد ، امام سجاد علیه السلام در مناجاتی می فرمایند :
و شگفت تر از آن، بردبارى تو درباره من و درنگ تو از تعجیل در کیفر من است، و این به خاطر گرامى بودن من نزد تو نیست، بلکه به خاطر مدارا و احسان تو بر من است تا از معصیت خشم آور تو خود دارى کنم و از گناهان خوار کننده، دست بر دارم و نیز به خاطر آن است که گذشتن تو از من به درگاهت از کیفر من محبوبتر است (1)
از این رو می توان مدارای خداوند با بندگان را نوعی لطف و رحمت الهی در حق مردم به شمار آورد که فرصتی جدید را برای آنها به وجود می آورد تا دوباره به راه الهی باز گردند
امام سجاد علیه السلام در دعای دیگری به لطف و رحمت الهی در مدارای با بندگان اشاره می فرمایند :
آنگاه، براى این که طاعت ما را بیازماید به ما فرمان داد و براى اینکه شکر و سپاس ما را آزمایش کند ما را از امورى نهى فرمود. با آنکه ما بندگان از امر او سر پیچى کردیم و بر مرکب نافرمانى سوار شدیم، اما او بر عقوبت ما مبادرت نکرد و در انتقام خویش تعجیل نفرمود. بلکه با رحمت خاصّ خود از روى لطف و کرم با ما مدارا نمود و با رأفت و مهربانى، از روى حلم و بردبارى انتظار توبه و بازگشت ما را داشت (2)
آنگونه که از مدارا و کاربرد آن استفاده می شود آن است که در مدارا کردن نوعی بردباری و تحمّل کردن و واکنش نداشتن نسبت به بد رفتاری دیگران وجود دارد که این موضوع می تواند درسی برای انسان هایی باشد که بخواهند نسبت به همنوعان خویش با مدارا رفتار کنند ، از این رو میتوان مدارا کردن را نوعی مهارت در برخورد با بد رفتاری و دشواری های عملی معاشرت با انسان ها به حساب آورد که نتیجه ی آن سازگاری و نرمش نشان دادن با مردم است به ویژه اگر از سوی آنها رفتار مطلوبی انجام نشده باشد
مرحوم نراقی در کتاب جامع السعادات در باره مدارا می نویسد : مدارا از نظر معنوی نزدیک به رفق ( نرمخویی) است چون در مدارا نوعی سازگاری و همراهی نیکو با مردم وجود دارد ، هر چند که در مدارا تحمّل آزار مردم نیز هست ولی در رفق نمی باشد (3)
لذا خداوند در قرآن کریم به پیامبر صلی الله علیه وآله فرمان به مدارای با مخالفین می دهد :
(به هر حال) با آنها مدارا کن و عذرشان را بپذیر، و به نیکىها دعوت نما، و از جاهلان روى بگردان (و با آنان ستیزه مکن)! (4)
------------------------------
1- ترجمه صحیفه سجادیه(غرویان) ج 1 ص 83 دعاى شانزدهم
2- ترجمه صحیفه سجادیه(غرویان) ج 1 ص 33 دعاى اول
3- جامع السعادات ج : 1 ص : 341
4- خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلینَ ( اعراف /199)
